Ove godine, naše benzinsko hodočašće na Auto e Moto d’Epoca u Padovi bilo je obogaćeno još jednim nezaboravnim iskustvom. Naime, u povratku iz Italije, zastali smo u Bistru, mesto kod Vrhinke i dom Tehničkog muzeja Slovenije. Skriven iza zidova nekadašnjeg kartuzijanskog samostana, ovaj muzej u sebi čuva objedinjeno tehničko nasleđe, među kojima su, naravno, i automobili. Najatraktivniju, ali ujedno i najkontroverzniju celinu muzeja čini zbirka Titovih automobila, koji su iz Beograda poslati 1986. godine na privremenu izložbu sa koje se nisu vratili u funduse Vojnog muzeja i Muzeja istorije Jugoslavije. Dugo zaboravljen, spor između Srbije i Slovenije ponovo je stavljen u žižu javnosti, a o Titovim automobilima su razgovarala i dva premijera prilikom nedavne posete slovenačkog državnog vrha Beogradu.

Ostavivši rezultate spora i dalju sudbinu ovih automobila visokoj politici, sa našim prijateljem i domaćinom Damirom smo otpočeli obilazak ove impresivne kolekcije. Na samom ulazu u nedavno renoviranu halu nalazi se Rolls-Royce Phantom V, kabriolet sa četvora vrata i jedan od Titovih najprepoznatljivijih automobila. Poređani jedan iza drugog, ostali automobili su ćutke pred nama otkrivali svoju burnu istoriju. Horch 951 A Pullman Cabriolet Gläser, najveći automobil ove kompanije, u kolekciju je stigao kao ratni trofej, odnosno poklon sovjetske Četvrte Armije i korišćen je sve do 1960. godine.

Jedan od istorijski najvrednijih i sa tehničke strane najzanimljivijih automobila je blindirani Mercedes-Benz 540K Coupé iz 1939. godine, karakterističan po 5,4l kompresorskom motoru sa 180 konjskih snaga. Ovaj impresivni kupe bio je namenjen generalu Aleksandru Leru, ali je po njegovoj predaji 1945. godine došao u ruke Josipa Broza. Kasnije, automobil je korišćen u poseti Rumuniji 1947. godine, a zajedno sa Titom je putovao u Indiju i na Burmu, mada nije sigurno da je tamo i bio korišćen. Među velikim državničkim automobilima u hali su se posebno izdvajali Packard 12 i Packard Custom 8, kao i njegov sovjetski parnjak ZIS 115. Packard 12 1508 iz 1937. godine je u Jugoslaviju došao kao Staljinov poklon Titu. Zanimljivo je da je više državnika komunističkih zemalja dobilo pomenute Packarde, budući da se SSSR tada oslobađao starih, američkih limuzina, menjajući ih svojim ZIL automobilima. Nakon okretanja od Sovjetskog Saveza, Jugoslavija je povukla ta dva automobila i zamenila ih blindiranim Packardom Custom 8, a 1955. godine u Jugoslaviju kao poklon Nikite Hruščova ulaze dva ZIS 115 sa još jačim nivoom zaštite.

U više izvora, Cadillac se navodi kao Titov omiljeni brend automobila, a kolekcija koja se trenutno nalazi u TMS ih ima tri. Najstariji je Cadillac V12 Fleetwood Convertible Sedan iz 1936, ratni trofej i poklon maršala Fjodora Tolbuhina. Sledeći Cadillac u kolekciji je Series 62 Sedan iz 1947. godine. Beli Eldorado Series 62 Convertible iz 1955. godine takođe je korišćen kao zvanični automobil, a poznat je i po tome što je u Beogradu prevozio prve ljude na Mesecu, astronaute u misiji Apollo 11. Još jedan kabriolet sa četvora vrata je Lincoln Continental Convertible Sedan iz 1965. godine, poklon Zagrebačkog velesajma i automobil u kome su se sa Titom na Brijunima vozili Ričard Barton i Elizabet Tejlor. U zbirci se nalazi još jedan Cadillac, DeVille sedan sa tek 2.000km na satu. Kao kontrast velikim, impozantnim i luksuznim limuzinama, u zbirci se nalazi i Zastavina Fiat Camagnola, poklon kolektiva Crvene Zastave 1959. godine.

Uprkos velikoj istorijskoj i materijalnoj vrednosti ovih automobila i krovu koji im je pružen, nismo mogli da ne primetimo da je veliki broj njih u prilično umornom stanju. Paradoksalno, znaci propadanja najviše su se primećivali na najvrednijim primercima, a najprimetniji su bili na mekim krovovima i u enterijerima. Razlog za to sigurno jesu godine, ali i godine nebrige o njihovom stanju. Hala u kojoj se automobili nalaze tek je skoro renovirana, a imala je problema sa vlagom i prokišnjavanjem, što su bili neodgovarajući uslovi za bilo koji automobil, a posebno primerke od istorijskog značaja. Sa tim u vidu, nadamo se da će ovi automobili biti dovedeni u stanje u kakvom zaslužuju da se nađu, bez obzira na buduće mesto prebivališta.

Autor teksta: Đorđe Sugaris
Autor fotografija: Miloš Nikodijević